Κορνήλιος Καστοριάδης ~ Η άνοδος της ασημαντότητας

Η ιστορία είναι δημιουργία, και κάθε μορφή κοινωνίας είναι ένα ιδιαίτερο δημιούργημα.
Μιλώ για φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, επειδή η δημιουργία αυτή είναι έργο του ανώνυμου συλλογικού φαντασιακού.
Οι Εβραίοι φαντάστηκαν, δημιούργησαν τον Θεό τους όπως ένας ποιητής δημιουργεί ένα ποίημα, ένας μουσικός μια μουσική. Η κοινωνική δημιουργία είναι βέβαια απείρως ευρύτερη, αφού είναι κάθε φορά δημιουργία ενός κόσμου, του κόσμου που προσιδιάζει σ' αυτή την κοινωνία: στον κόσμο των Εβραίων υπάρχει ένας Θεός με χαρακτηριστικά τελείως ιδιαίτερα, ο οποίος δημιούργησε αυτόν τον κόσμο και αυτούς τους ανθρώπους, τους έδωσε νόμους κ.λπ.
Το ίδιο ισχύει για όλες τις κοινωνίες. Η ιδέα του δημιουργήματος δεν ταυτίζεται σε καμιά περίπτωση με την ιδέα της αξίας: το ότι το τάδε πράγμα, κοινωνικό ή ατομικό, είναι δημιούργημα δεν σημαίνει ότι πρέπει να του αποδίδεται αξία.
Το Άουσβιτς και το Γκουλάγκ είναι δημιουργήματα όπως ακριβώς ο Παρθενώνας και η Παναγία των Παρισίων. Δημιουργήματα τερατώδη, αλλά δημιουργήματα απολύτως εκπληκτικά. Το σύστημα των στρατοπέδων συγκέντρωσης είναι ένα εκπληκτικό δημιούργημα - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να το εγκρίνουμε. Οι διαφημιστές ακριβώς λένε: "Η εταιρεία μας είναι πιο δημιουργική από τις άλλες". Μπορεί να είναι, και να δημιουργεί βλακείες ή φρικαλεότητες.
Ανάμεσα στα δημιουργήματα της ανθρώπινης ιστορίας ένα είναι μοναδικά μοναδικό: το δημιούργημα που δίνει τη δυνατότητα στη συγκεκριμένη κοινωνία να αυτοαμφισβητείται.
Δημιουργία της ιδέας της αυτονομίας, της στοχαστικής επιστροφής στον εαυτό της, της κριτικής και της αυτοκριτικής, της επερώτησης που δεν γνωρίζει ούτε δέχεται περιορισμούς. Δημιουργία, επομένως, της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας ταυτόχρονα.
Γιατί, όπως ο φιλόσοφος δεν δέχεται κανένα όριο έξω από τη δική του σκέψη, έτσι και η δημοκρατία δεν αναγνωρίζει όρια έξω από τη θεσμίζουσα εξουσία της.
Τα όρια προκύπτουν από τον αυτοπροσδιορισμό της και μόνο.


Κορνήλιος Καστοριάδης, Η άνοδος της ασημαντότητας (εδώ), εκδ. Ύψιλον, μτφρ. Κώστας Κουρεμένος