Fyodor Dostoyevsky ~ Το Υπόγειο

[...] Κι όταν αγαπά κανείς, μπορεί να ζήσει και χωρίς την ευτυχία. Η ζωή και στη δυστυχία  ακόμη είναι όμορφη, είναι ευχάριστο να ζει κανείς, αδιάφορο το πώς...

[...] Πριν από λίγο εσύ κι εγώ... σμίξαμε... και δεν αλλάζουμε λέξη... Έτσι αγαπούν; Έτσι πρέπει να σμίγουν δυο πλάσματα;

[...] Ο άνθρωπος αγαπά να μετρά τις πίκρες του, μα δε λογαριάζει τις χαρές του. Αν τις μετρούσε, θα' βλεπε ότι βαραίνουν το ίδιο...

[...] Το ήξερες ότι μπορεί σκόπιμα να σε κάνει κάποιος να υποφέρεις από αγάπη;

[...] Κανένας δεν πρέπει να ξέρει τι συμβαίνει ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα όταν αγαπιούνται... Η αγάπη είναι ένα θείο μυστήριο, και πρέπει να κρύβεται απ' ολωνών τα μάτια, ό,τι και να συμβαίνει...

[...] Και τι με νοιάζει στ’ αλήθεια αν δεν καταλαβαίνεις τίποτε από όλ’ αυτά ; Τι με νοιάζεις εσύ, αν θα χαθείς ή όχι εκεί κάτω; Το καταλαβαίνεις πόσο θα σε μισήσω τώρα, επειδή βρέθηκες εδώ και άκουσες; Γιατί ο άνθρωπος μια φορά μόνο στη ζωή του μπορεί ν’ ανοίξει έτσι την καρδιά του... Τι άλλο θέλεις; Γιατί μετά απ’ όλ’ αυτά μένεις έτσι καρφωμένη εκεί για να με τυραννάς; Γιατί δε φεύγεις;

Τότε έγινε κάτι παράξενο...
 

[...] Η Λίζα, προσβεβλημένη κι εξευτελισμένη από μένα, κατάλαβε πολύ περισσότερα απ’ όσα περίμενα. Κατάλαβε εκείνο που μια γυναίκα καταλαβαίνει αμέσως όταν αγαπά ειλικρινά: πως ήμουν δυστυχισμένος. Η τρομαγμένη και προσβλημένη έκφραση του προσώπου της άλλαξε κι έγινε πονεμένη και γεμάτη έκπληξη. Τη στιγμή που έλεγα ότι ήμουν τιποτένιος και άνανδρος..., το πρόσωπό της έτρεμε συσπασμένο. Θέλησε να σηκωθεί, να με κάνει να σωπάσω, κι όταν είχα τελειώσει, δεν πρόσεξε καθόλου τις φωνές μου: "Γιατί στέκεσαι εκεί; Γιατί δεν φεύγεις;" Αλλά κι αυτό  -με μεγάλο πόνο ίσως- κατόρθωσα να το πω. Κι έπειτα, ήταν τόσο ταπεινή η φτωχούλα· νόμιζε τον εαυτό της απείρως κατώτερο από μένα· μπορούσε να θυμώσει, να προσβληθεί;

Πετάχτηκε άξαφνα από το κάθισμά της από μιαν ακατανίκητη ορμή , και γέρνοντας πάνω μου, μην τολμώντας όμως από δειλία να κινηθεί, μου άπλωσε τα χέρια... Η καρδιά μου έγινε άνω κάτω. Ρίχτηκε τότε πάνω μου, μ’ αγκάλιασε απ’ το λαιμό με τα μπράτσα της κι αναλύθηκε σε δάκρυα. Δεν κατόρθωσα ούτε εγώ να κρατηθώ και ξέσπασα σε κλάματα, όπως ποτέ άλλοτε...

[...] Ξέρω πως θα μου πουν ότι είναι απίστευτο να είναι κανείς τόσο κακός, τόσο κτηνώδης, όπως εγώ· θα προσθέσουν πως είναι απίστευτο να μην είχα αγαπήσει ή τουλάχιστον να μην είχα εκτιμήσει την αγάπη της. Γιατί απίστευτο; Πρώτα πρώτα, δεν μπορούσα ν' αγαπήσω, γιατί, το ξαναλέω, για μένα αγάπη θα πει να τυραννάς και να κυριαρχείς στην ψυχή του άλλου. Σ' όλη μου τη ζωή δεν μπόρεσα να αναπαραστήσω αλλιώτικα την αγάπη, και κατέληξα μάλιστα να πιστεύω καμιά φορά τώρα ότι αγάπη θα πει να έχεις το δικαίωμα να τυραννάς εκείνον που αγαπάς...
  

[...] Η προσβολή είναι ένας εξαγνισμός , είναι ο πιο οδυνηρός και ο πιο καυτερός πόνος για να γνωρίσει κανείς την πραγματικότητα. Αύριο θα λέρωνα την ψυχή της και θα κούραζα την καρδιά της. Μα η προσβολή δε θα σβήσει ποτέ από μέσα της , κι όσο και να είναι βρώμικη η λάσπη που την περιμένει, η προσβολή θα την εξυψώσει , θα την εξαγνίσει... με το μίσος... Ίσως και με τη συγνώμη... Μα θα την ανακουφίσει αυτό; Αλήθεια, θέτω ένα μάταιο ερώτημα: τι είναι προτιμότερο; Η μέτρια ευτυχία ή ο υψηλός πόνος;

[...] Ακόμη και τώρα, μετά από τόσα χρόνια, όλ' αυτά μου προξενούν μια θλιβερή εντύπωση όταν τα συλλογίζομαι. Έτσι συμβαίνει στα περισσότερα πράγματα, αλλά ...
Σ' ένα μυθιστόρημα πρέπει να παρουσιάσεις έναν ήρωα, κι εδώ έχουν συγκεντρωθεί επίτηδες όλα τα χαρακτηριστικά του αντι-ήρωα· και κυρίως, όλ' αυτά θα προκαλέσουν ελεεινή εντύπωση, γιατί όλοι έχουμε ξεσυνηθίσει σε τέτοιο βαθμό τη ζωή, που σε μερικές στιγμές αισθανόμαστε κάποια αηδία για την πραγματική ζωή και για τούτο την αποστρεφόμαστε όταν μας τη θυμίζουν...τι ζητάμε; Ούτε κι οι ίδιοι ξέρουμε! Θα υποφέραμε περισσότερο αν οι τρελοί μας πόθοι πραγματοποιούνταν...

[...] Οι Σημειώσεις του παράδοξου αυτού ανθρώπου δεν τελειώνουν εδώ. Δεν μπόρεσε να κρατηθεί και τις συνέχισε...


Αποσπάσματα απ' το "Υπόγειο" του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, (1990), εκδ. γράμματα, μτφ. Γιώργης Σημηριώτης