Umberto Eco ~ Κατασκευάζοντας τον Эχθρό

Πριν από χρόνια στη Νέα Υόρκη, πέτυχα έναν ταξιτζή με δυσπρόφερτο όνομα, που μου ξεκαθάρισε ότι ήταν Πακιστανός. Με ρώτησε από πού ήμουν και του είπα από την Ιταλία. Με ρώτησε πόσοι είμαστε και παραξενεύτηκε που είμαστε τόσο λίγοι και που η γλώσσα μας δεν είναι τ’ αγγλικά.

Τέλος, με ρώτησε ποιοι είναι οι εχθροί μας. Στο δικό μου «ορίστε;» μου εξήγησε υπομονετικά ότι ήθελε να μάθει με ποιους λαούς είμαστε σε αιώνιο πόλεμο εξαιτίας εδαφικών διεκδικήσεων, εθνικού μίσους, συνεχών παραβιάσεων των συνόρων κ.ο.κ. Του είπα ότι δεν έχουμε πόλεμο με κανέναν. Μου εξήγησε υπομονετικά ότι ήθελε να μάθει ποιοι είναι οι ιστορικοί εχθροί μας, αυτοί που μας σφάζουν και που τους σφάζουμε. Του επανέλαβα ότι δεν έχουμε κανέναν, ότι τον τελευταίο πόλεμο τον κάναμε πάνω από μισό αιώνα πριν και, μεταξύ άλλων, αρχίζοντάς τον με τη μία πλευρά και τελειώνοντάς τον με την άλλη.

Δεν έμεινε ικανοποιημένος. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει ένας λαός που δεν έχει εχθρούς; Κατέβηκα αφήνοντάς του δυο δολάρια πουρμπουάρ, ώστε να τον αποζημιώσω για το ράθυμο φιλειρηνισμό μας, κι έπειτα μου ήρθε στο μυαλό αυτό που έπρεπε να του απαντήσω, δηλαδή ότι δεν είναι αλήθεια πως οι Ιταλοί δεν έχουν εχθρούς. Δεν έχουν εξωτερικούς εχθρούς και, εν πάση περιπτώσει, δεν είναι ποτέ σε θέση να τους προσδιορίσουν επειδή βρίσκονται συνεχώς σε πόλεμο μεταξύ τους:

η Πίζα εναντίον της Λούκα, οι Γουέλφοι εναντίον των Γιβελίνων, οι βόρειοι εναντίον των νότιων, οι φασίστες εναντίον των παρτιζάνων, η Μαφία εναντίον του κράτους, η κυβέρνηση εναντίον της δικαιοσύνης – και κρίμα που εκείνη την εποχή δεν είχε συμβεί ακόμα η πτώση των δύο κυβερνήσεων του Πρόντι, αλλιώς θα μπορούσα να του εξηγήσω καλύτερα τι σημαίνει να χάνεις έναν πόλεμο από φίλια πυρά.

Ωστόσο, όταν αναλογίστηκα περισσότερο εκείνο το επεισόδιο, πείστηκα ότι μία από τις συμφορές της χώρας μας τα τελευταία εξήντα χρόνια είναι ακριβώς ότι δεν είχε πραγματικούς εχθρούς...

Tο να έχουμε έναν εχθρό είναι σημαντικό όχι μόνο για να ορίσουμε την ταυτότητά μας, αλλά και για να προσφέρουμε στον εαυτό μας ένα εμπόδιο, βάσει του οποίου θα μετρούμε το δικό μας σύστημα αξιών και, αντιμετωπίζοντάς το, θα δείχνουμε την αξία μας. Έτσι, αν δεν υπάρχει εχθρός, οφείλουμε να τον κατασκευάσουμε...


Eco, Umberto. (2011).  Κατασκευάζοντας τον εχθρό. Αθήνα: Εκδόσεις Ψυχογιός.


Ολόκληρο το βιβλίο: http://webdata.psichogios.gr/sample/9789604960255.pdf