Θεσσαλονίκη, μάνα μου

- στον Αργύρη Μπακιρτζή -

Κάθε πρωί σε περπατώ στην παλιά παραλία σου, αγαπημένη, εκεί που στέκονταν τα τείχη  σου μέχρι το 1875, εκεί όπου  ο ευφυής Εμπράρ είχε σχεδιάσει μια προκυμαία είκοσι πέντε μέτρα πιο μπροστά απ' τη σημερινή, έτσι που ο περίπατος θα γινόταν σχεδόν πάνω στα νερά του Θερμαϊκού σου.
Περπατώ κι αναπολώ τους ποιητές σου που σε δοξάζουν, περπατώ και ψιθυρίζω στίχους και μνημονεύω ονόματα, Αναγνωστάκη, Ασλάνογλου, Θέμελη, Κύρου, Θασίτη, Αγαθοπούλου, Αλέξη Τραϊανό και Δημήτρη Δημητριάδη, ποιητικά αποφθέγματα του Χριστιανόπουλου μουσκεμένα απ' την αγάπη του για σένα, ενώ η βαριά υγρασία σου χρόνια τώρα με σιγοτρώει σαν σαράκι.
Κόβω ματσάκι λεβάντα απ' τα παρτέρια της Τσιρογιάννη και τ' αποθέτω στην προτομή του αθάνατου Τάκη Κανελλόπουλου.
Άραγε θα αξιωθείς μια λεωφόρο ονείρων στο όνομα ενός γιου σου όντως πρωτοπόρου, σαν του πρώτου Ευρωπαίου σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια; Ή σαν του Παύλου Ζάννα, που εμπνεύστηκε το Φεστιβάλ κι άνοιξε δρόμους κινηματογραφικούς στην επικράτεια;
Οι οδοί κι οι πλατείες σου στη θέση ανθυπομοίραρχων θα σου' πρεπε να βαφτιστούν στο όνομα ενός Ρέγκου, ενός Τσίζεκ, ενός Μοσκώφ. Τα πιο πολλά αγάλματά σου θα σου' πρεπε να γκρεμιστούν γιατί είναι καρποί ακαλαισθησίας που τους γέννησαν οι γάμοι ενός συμπλεγματικού τοπικισμού και μιας συφοριασμένης παπαδοκρατίας. Υπό την σκέπην ενός παραφουσκωμένου εθνοκεντρισμού που - δυστυχώς - εύρισκε πάντοτε στα μέρη σου παθιασμένους οπαδούς. 
Στέκομαι μπρος στον Πύργο σου το Λευκό, το πολυτραγουδισμένο ιστορικό σου σύμβολο, τυραννικό κάποτε οχυρό, "Κανλί κουλέ", "Πύργος του αίματος", τόσες ψυχές παραδόθηκαν εδώ στο παρελθόν απ' τα οικτρά τους βασανιστήρια, Γενίτσαροι και Βούλγαροι, Ντονμέδες και Ρωμιοί, ακόμη και Μακεδόνες επαναστάτες του '21.
Προχωρώ προς τα σπαράγματα των ανακτόρων του Γαλέριου με τα μισοσκεπασμένα ψηφιδωτά, έπειτα προς τον Θρίαμβο της  Καμάρας, κατόπι προς την μεγαλόπρεπη Ροτόντα σου, που υπήρξε ναός των Εθνικών, έπειτα ορθόδοξος Αη Γιώργης, ύστερα τέμενος ισλαμικό και τελευταία ερίζουν όλοι για το κουμάντο της, καημένη πολιτεία δεν θα ησυχάσεις ποτέ.
Σε είπανε  Θεσσαλονίκη, Σαλονίκη, Σαλονίκ, Σελιανίκ, Σαλονίκο, Σαλόνικα και Σόλουν. Μικρή Κωνσταντινούπολη και Νέα Ιερουσαλήμ.
Υπήρξες η αγαπημένη των Ησυχαστών, η εκλεκτή των Καισάρων, η οιονεί προσφυγομάννα, και τον καιρό της Κατοχής, στον οργασμό του ρεμπέτικου, η πρώτη - λέει ο Βαμβακάρης - φτωχομάννα. 
"Μητέρα Θεσσαλονίκη" σε ονόμασε ο Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης. Κι έτσι σε νιώθουμε.
Οι έρωτές σου ήταν κάποτε πρόσφοροι, ιδίως οι δημόσιοι, όμως ανθούσαν αγκομαχώντας σε καλντερίμια κακοπαθημένα κι αγκαθωμένες εξοχές. Στις κεντρικές γειτονιές σου, η ερωτική ηδονή ίσως να φτάνει στο απόλυτο φόρτε της στα οπίσθια ενός βυζαντινού ιερού ή μέσα σε μια μισοσκεπασμένη ρωμαϊκή "Σαρκοφάγο", σαν εκείνες του Γιώργου Ιωάννου, ενός απ' τα πιο άξια τέκνα σου που σε λάτρεψαν.
[...] Ήσουν για αιώνες ένα κράμα λαών και θρησκευμάτων, μια πρώιμη Νέα Υόρκη της νοτιοανατολικής Βαλκανικής Ευρώπης με μπόλικο ανατολίτικο χρώμα και μιαν ιδιότυπη αστική πινελιά. Ακόμη κρατάς πεισματάρικα κάτι από τη γοητεία εκείνου του παρδαλού χαρμανιού κι έτσι θα πρέπει να ξαναγίνεις. 
Βαλκανικές μουσικές να ανακατεύονται με ουρανομήκεις ψαλμωδίες, παλιές βρισιές των λιμενεργατών με σεφραδίτικα της Μοδιάνο, ποντιακά γινάτια με τούρκικα πειράγματα στο Καπάνι.
Σου πρέπει λαμπρή Ανατολή στα Κάστρα, πορφυρή Δύση στο λιμάνι, αγορές και παζάρια, όπου να κουβεντιάζονται των λαών σου οι γλώσσες όπως παλιά. Είσαι κουρασμένη, όμως η ρώμη της ιστορίας σου και η άσκησή σου στον πόνο θα σε κρατήσει, Θεσσαλονίκη, μάννα μου.
Κι εμείς, οι επίγονοι των ξεριζωμένων εκείνων που σε κατοίκησαν και σε αγάπησαν όσο κανείς - γιατί η ατμόσφαιρά σου ταιριάζει με κείνη των παλαιών πατρίδων μας - θα σε κρατήσουμε. Πάντοτε η γη σου θα γεννάει ομορφιές και διάνοιες, τίμιους λαϊκούς ανθρώπους μα και πνευματικούς δημιουργούς, καλλιτέχνες και επιστήμονες και πιστούς, πολλούς πιστούς ορκισμένους στ' όνομά σου, που θα σε βοηθήσουν να αναγεννηθείς.


Απ' το λεύκωμα Θεσσαλονίκη 1912-2012, επιμέλεια: Θωμάς Κοροβίνης, εκδ. Μεταίχμιο, 2012
Βλέπε ακόμα: ΜΗΤΕΡΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη