Étienne de La Boétie ~ Πραγματεία περί Εθελοδουλείας

 

Προς το παρόν, θέλω απλώς να καταλάβω πώς συμβαίνει σε τόσους πολλούς ανθρώπους σε τόσα πολλά χωριά σε τόσες πολλές πόλεις σε τόσα πολλά έθνη, να υποφέρουν κάποιες φορές κάτω από έναν και μόνο τύραννο, ο οποίος δεν έχει άλλη εξουσία από την εξουσία που του έχουν δώσει· ο οποίος είναι σε θέση να τους βλάψει μόνο στο βαθμό στον οποίο επιθυμούν να τον υπομείνουν· ο οποίος δεν μπορεί να τους κάνει κανένα κακό εκτός αν προτιμήσουν να τον ανεχτούν παρά να τον αντιπαλέψουν. Σίγουρα μια εντυπωσιακή περίπτωση! Έπειτα, είναι τόσο κοινότοπο που κάποιος πρέπει περισσότερο να θλίβεται και λιγότερο να διερωτάται στη θέα ενός εκατομμυρίου ανθρώπων υπηρετούντων την αθλιότητα, με τους λαιμούς τους κάτω από το ζυγό χωρίς να έχουν εξαναγκαστεί από ένα πλήθος μεγαλύτερο απ’ αυτούς, αλλά απλώς, έτσι φαίνεται, κολακευμένοι και γοητευμένοι στο όνομα ενός και μόνο ανθρώπου, του οποίου η εξουσία που χρειάζονται δεν είναι ο φόβος, αφού προφανώς είναι το μόνο πρόσωπο του οποίου οι ικανότητες δεν μπορούν να εκτιμηθούν λόγω της απανθρωπιάς και της κτηνωδίας που επιδεικνύει προς αυτούς. Ένα χαρακτηριστικό της αδυναμίας του ανθρώπινου είδους είναι ότι συχνά πρέπει να υπακούσουμε στη δύναμη· πρέπει να κάνουμε παραχωρήσεις· δεν μπορούμε να είμαστε πάντοτε οι δυνατότεροι. Συνεπώς, όταν ένα έθνος εξαναγκάζεται από την τύχη του πολέμου να υπηρετήσει μία και μοναδική κλίκα, όπως συνέβη με την πόλη των Αθηνών και την εξουσία των Τριάκοντα Τυράννων, κάποιος δεν πρέπει να εκπλήσσεται που το έθνος υπακούει, αλλά απλώς να θλίβεται από την κατάσταση· ή μάλλον, αντί να εκπλήσσεται ή να θλίβεται, να συλλογιέται υπομονετικά το κακό και να προσμένει με ελπίδα ένα ευτυχέστερο μέλλον. Είναι τέτοια η φύση μας, ώστε τα κοινά καθήκοντα των ανθρωπίνων σχέσεων καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος στην πορεία της ζωής μας. Είναι λογικό να αγαπούμε την αρετή, να εκτιμούμε τις καλές πράξεις, να ευγνωμονούμε το καλό από οποιαδήποτε πηγή κι αν προέρχεται, και, συχνά να παραιτούμεθα από κάποιες ανέσεις μας προκειμένου να αυξήσουμε την τιμή και την υπεροχή κάποιων ανθρώπων που αγαπούμε και που το αξίζουν. Συνεπώς, εάν κάτοικοι μιας χώρας έχουν βρει κάποιο σπουδαίο πρόσωπο, το οποίο έχει επιδείξει σπάνια προνοητικότητα στο να τους προστατεύσει σε μια επείγουσα περίπτωση, σπάνια τόλμη στο να τους υπερασπίσει, σπάνια φροντίδα για να τους κυβερνήσει, και εάν, από εκείνο το σημείο και πέρα, κολλήσουν την κακή συνήθεια να τον υπακούουν και να εξαρτώνται απ’ αυτόν σε τέτοιο βαθμό ώστε να τον προικίσουν με συγκεκριμένα προνόμια, φοβούμαι ότι μια τέτοια διαδικασία δεν είναι συνετή, καθόσον μετακινώντας τον από μια θέση στην οποία έκανε το καλό και προωθώντας τον σε μια άλλη θέση επιβολής, μπορεί να κάνει το κακό. Σίγουρα ενόσω συνεχίζει να εκδηλώνει καλή θέληση, δεν πρέπει κάποιος να φοβάται ή να περιμένει να πληγωθεί από έναν άνθρωπο που γενικά φαίνεται ευνοϊκά διατεθειμένος.

[...] Είναι απίστευτο το πώς, μόλις ο άνθρωπος γίνει υπήκοος, ταχέως ξεχνά τόσο ολοκληρωτικά την προηγούμενη ελευθερία του, ώστε πολύ δύσκολα ξεσηκώνεται για να την ξαναποκτήσει, υπακούοντας τόσο εύκολα και με τόση προθυμία στα λεγόμενα του ενός ηγέτη, κι έτσι παρατηρούμε μια κατάσταση όπου αυτός ο άνθρωπος δεν έχει χάσει τόσο την ελευθερία του όσο έχει κερδίσει την σκλαβιά του.

[...] Η πραγματικότητα είναι ότι ο τύραννος ποτέ δεν αγαπιέται πραγματικά ούτε αγαπά. Η φιλία είναι μια ιερή λέξη, ένα άγιο πράγμα· ποτέ δεν αναπτύσσεται παρά μέσα από τον αμοιβαίο σεβασμό· ακμάζει όχι τόσο από την καλοσύνη, αλλά από την ειλικρίνεια. Αυτό που κάνει έναν φίλο σίγουρο για έναν άλλο είναι η γνώση της ακεραιότητάς του: ως εγγυήσεις έχει την υπέροχη φύση του φίλου του, την τιμή και τη σταθερότητά του. Δεν μπορεί να υπάρχει φιλία όπου υπάρχει σκληρότητα, απιστία, αδικία. Και σε μέρη όπου μαζεύονται οι μοχθηροί μπορεί να υπάρχει μόνο συνομωσία, όχι συντροφικότητα: αυτοί δεν νοιώθουν μεταξύ τους αγάπη· μόνο ο φόβος τους κρατάει ενωμένους, δεν είναι φίλοι, είναι απλώς συνένοχοι.

 

 

Ετιέν ντε Λα Μποεσί / Étienne de La Boétie, Πραγματεία περί εθελοδουλείας, εκδ. Πανοπτικόν, επίμετρο: Πιερ Κλαστρ, μτφρ.: Παναγιώτης Καλαμαράς, τίτλος πρωτοτύπου: Discours de la servitude volontaire

Περισσότερα: http://mpineiolibrary.espivblogs.net/files/2015/07/pragmateia_peri_ethelodoyleias.pdf