Alain Badiou ~ Τι σημαίνει να ζει κανείς;

Αυτό που με εκπλήσσει είναι η φτώχεια του καπιταλιστικού πλούτου, η υποκειμενική φτώχεια του καπιταλιστικού πλούτου. Και ειδικότερα, η φτώχεια της ίδιας της επιθυμίας, διότι κατά βάση πρόκειται για επιθυμία των αντικειμένων και όσων επιτρέπουν την απόκτησή τους. Συνεπώς, ο καπιταλισμός είναι ένα είδος διανομής αντικειμένων που συγκροτεί την ανθρωπότητα ως εικόνα ατελεύτητης παιδικής ηλικίας. Το υποκείμενο που έχει προσαρμοστεί στον καπιταλιστικό σύμπαν μοιάζει μ’ ένα αιώνιο παιδί, απερίσκεπτο αλλά και σκλαβωμένο, που κατά βάθος ζητά στους ανώνυμους γονείς του κεφαλαίου τα μέσα για να αποκτά διαρκώς καινούργια παιχνίδια. Ωστόσο, για την πλειοψηφία των ανθρώπων που στερούνται αντικειμένων, και οφείλουμε να το υπενθυμίζουμε ότι δεν διατίθενται στους πολλούς τα εμπορεύσιμα αντικείμενα, η ζωή είναι δύσκολη, υπό καταστολή, υπό διωγμό, αιματοβαμμένη. Εάν λοιπόν κοιτάξουμε τον κόσμο σήμερα υπό το πρίσμα του «Τι σημαίνει να ζει κανείς», δύο είναι οι προτάσεις: για τις μυριάδες αυτών που δεν έχουν τα μέσα για να ζήσουν, είναι μια αδιάκοπη πάλη για την επιβίωση, και για τους άλλους που έχουν κάποια μέσα για να ζήσουν είναι η φτωχή, παιδιάστικη ζωή της κατανάλωσης παιχνιδιών κι αντικειμένων. Εγώ λοιπόν υποστηρίζω ότι η αληθινή ζωή είναι απούσα. Πράγμα που μας παραπέμπει στο ερώτημα σε τι θα μπορούσε να αντιστοιχεί η παρουσία της, το δώρο της, η χάρη της. Αυτό οφείλουμε να το αναζητήσουμε εκεί όπου η επιθυμία δεν είναι αναγώγιμη στο συμφέρον. Η επιθυμία που δεν υπάγεται στο στεγανοποιημένο άτομο αίρει τη φτώχεια.
[...] Ο καπιταλισμός είναι επίσης η επιβολή μιας ιδιάζουσας χρονικότητας. Πάντα επιμένω σ’ αυτό το σημείο. Αυτός ο ιδιάζων χρόνος μιας κατ’ επίφασιν μετάλλαξης εις το διηνεκές, ενώ κατ’ ουσία ο χρόνος λιμνάζει, σηματοδοτεί ένα είδος επιτόπιας κινητικότητας. Και στην πραγματικότητα, το μόνο που υπάρχει είναι το παρόν, αλλά πρόκειται για ένα ψευδο-παρόν, καθότι αυτό το παρόν ξοδεύεται αλόγιστα στην κυκλοφορία των αγαθών. Θεωρώ ότι η χρονικότητα του κεφαλαίου είναι η χρονικότητα της κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Πλην όμως η κυκλοφορία δεν παράγει έναν χρόνο ζωντανό. Γι’ αυτό πάντα λέω στους μαθητές μου να επιβραδύνουν! «Πιο σιγά! Μη σας παρασύρει η καπιταλιστική βιασύνη που θέλει διαρκώς να σπεύδουμε και τα πάντα να είναι επείγοντα». Ενώ στην πραγματικότητα δε συμβαίνει τίποτα, δεν τρέχει τίποτα, τίποτα πέραν της κατανάλωσης των αγαθών. Άρα θα έλεγα ότι το ερώτημα «Τι σημαίνει να ζει κανείς» στον κόσμο που γνωρίζουμε, και που ευτυχώς είναι σε κρίση, έχει δύο όψεις: η μια είναι αυτή του πλεονάσματος, της ιδέας, του μέλλοντος, πολλά είναι τα ονόματα που μπορούμε να δώσουμε και που εν τέλει είναι ένα και το αυτό, και η άλλη όψη είναι αυτή του χρόνου. Δε θεωρώ ότι μπορούμε να αναπτύξουμε μια αντίσταση, μια αναμονή της έλευσης μιας ζωής διαφορετικής χωρίς να οικοδομήσουμε ένα είδος χρονικού καταφύγιου, κάτι που θα μας επιτρέψει να αντισταθούμε στον καπιταλιστικό χρόνο. Διότι απ’ τη στιγμή που μας καταλαμβάνει αυτή η βιασύνη, η διάσταση του επείγοντος, το ότι θα έπρεπε να σταματήσουμε την κρίση αμέσως, αύριο, τότε είμαστε δέσμιοι αυτού του παιδικού φόβου που εν τέλει κυριαρχεί παντού.
[...]  Ο καπιταλισμός είναι επίσης η μίμηση σε μεγάλη κλίμακα. Είναι κατ’ εξοχήν ο νόμος της μίμησης. Βρίσκω πολύ διασκεδαστικό το να μας εξηγούν την εκθείαση του ατόμου και της διαφορετικότητάς του παρότι όλοι είναι εντελώς όμοιοι. Οι άνθρωποι είναι πιο πανομοιότυποι από ποτέ ως προς αυτά που επιθυμούν, ως προς τα αντικείμενα που καταναλώνουν. Και ασφαλώς ο καθένας μιμείται τη γενική κυκλοφορία των αγαθών. Η κρίση είναι προφανώς η μιμητική του φόβου, δεν είναι άλλο παρά η μίμηση του φόβου. Αφού ο γείτονας μου ανησυχεί για την τιμή των μετοχών στο χρηματιστήριο, θα ανησυχήσω κι εγώ. Θέλει να πουλήσει, θέλω να πουλήσω. Και τελικά προκύπτει μόνο και μόνο δια της μίμησης μια ακαταμάχητη βιασύνη. Άρα, σ’ αυτό το σύστημα έχουμε όχι μόνο μια χρονικότητα που... είναι φτωχή και δίχως μέλλον, αλλά και φαινόμενα αμιγούς μίμησης που δημιουργούν το δίχως άλλο τον πανικό και την καταστροφή. Όλα αυτά δείχνουν ξεκάθαρα ότι στην πραγματικότητα, η ζωή που προτείνει αυτό το σύστημα είναι μια ζωή ολοσχερούς υποκειμενικής φτώχειας. Και είμαι της άποψης ότι αυτό πρέπει να το διαλαλήσουμε. Διότι υπήρξε μια αντίπαλη προπαγάνδα για να εξηγήσει ότι ο καπιταλισμός και η δημοκρατία ήταν η άνθηση της ζωής της ατομικότητας, ενώ παράλληλα επικρατούσε ένας γκρίζος και δυσοίωνος ολοκληρωτισμός βάσει του οποίου όλοι ήταν όμοιοι. Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι το πρόβλημα δεν τίθεται μ’ αυτούς τους όρους. Το πρόβλημά μας είναι ότι ο ίδιος ο καπιταλισμός επιδιώκει μια μιμητική και εξαιρετικά φτωχή ζωή. Πρέπει να διεκδικήσουμε το γεγονός ότι ο πλούτος της ύπαρξης είναι με το μέρος μας.
[...] Άρα, στο ερώτημα «Τι σημαίνει να ζει κανείς;», μπορούμε να δώσουμε δυο αντιδιαμετρικές απαντήσεις. Η πρώτη απάντηση είναι ότι σημαίνει να επιβιώνει, δηλαδή να ζει όσο το δυνατόν προς το συμφέρον του και κατά βάθος να είναι αιώνια καταδικασμένος σε θάνατο. Εξ ου και η φτωχή ζωή, η αμυντική ζωή, η ζωή που είναι εν τέλει καθαρή άρνηση. Εναλλακτικά μπορούμε ν’ απαντήσουμε ότι το να ζει κανείς σημαίνει να εντοπίζει το πεδίο, τις δυνατότητες σύμφωνα με τις οποίες βιώνει τη σχέση του με το άπειρο, δηλαδή αυτή τη μορφή αιωνιότητας μες στο χρόνο που η φιλοσοφία αποκαλεί αλήθεια. Θα μπορούσαμε να πούμε πως σημαίνει να ζει κανείς ως προς ορισμένες αλήθειες. Οι αλήθειες είναι πληθυντικού αριθμού. Δεν υπάρχει η Αλήθεια με Α κεφαλαίο, αυτό θα ήταν αιχμαλωσία εντός του Ενός.

Αποσπάσματα συνέντευξης στον Δημήτρι Βεργέτη (29/3/2012), αληthειαrevue

Alain Badiou / Αλαίν Μπαντιού
Περισσότερα: http://alain-badiou.jimdo.com/