François Jullien ~ Εγκώμιο της απραξίας

ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΑΠ’ ΕΞΩ

Η εργασία μου εντάσσεται σε αυτή την παράδοση. Καθόσον φιλόσοφος, προέρχομαι από την Ελλάδα. Ταξίδεψα όμως στον κόσμο της Κίνας. Συναντώ λοιπόν ένα χάσμα, αντιλαμβάνομαι μια απόσταση, η οποία με ωθεί να τοποθετήσω τη δική μας σκέψη, την ευρωπαϊκή σκέψη, σε μια διαφορετική προοπτική. Όπως γνωρίζετε, ένα απ’ τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή είναι να πάρεις αποστάσεις από τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεσαι. Η Κίνα μάς επιτρέπει ακριβώς αυτό: να κοιτάξουμε τον τρόπο σκέψης μας από κάποια απόσταση, να αμφισβητήσουμε τους κοινούς τόπους του στοχασμού μας, να κοιτάξουμε τον εαυτό μας απ᾽ έξω. Μ᾽ άλλα λόγια, να στοχαστούμε αυτά που θεωρούμε αυτονόητα, αυτά που, καθότι αυτονόητα, δεν τα έχουμε υποβάλει σε κριτικό έλεγχο. Τούτο το ταξίδι στην Κίνα επιτελεί κατά τη γνώμη μου δύο λειτουργίες ή μάλλον κινείται προς δύο κατευθύνσεις: πρώτα απομάκρυνση, κατόπιν επιστροφή. Το πρώτο βήμα είναι να αισθανθούμε τι μπορεί να σημαίνει ολικός αποπροσανατολισμός της σκέψης. Πώς συμπεριφέρεται η σκέψη μας όταν εγκαταλείπουμε την ιστορία της φιλοσοφίας και, κυρίως, τις μεγάλες φιλοσοφικές έννοιες της Δύσης: το Ον, τον Θεό, την Ελευθερία κ.λπ.; Όταν εγκαταλείπουμε τη μεγάλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα εντός της οποίας αρθρώθηκαν τούτες οι έννοιες; Σε τι συνίσταται αυτό το τράνταγμα που άξαφνα κλονίζει τις έννοιες αυτές ως σύνολο; Η απομάκρυνση, όμως, αυτή οδηγεί σε μια επιστροφή — ακόμη κι όταν η απομάκρυνση δεν σταματά (είναι προφανές π.χ. ότι δεν έπαψα να διαβάζω κινεζικά κείμενα). Επιστρέφουμε στη φιλοσοφία προκειμένου να διερευνήσουμε αυτά που η ίδια δεν θέτει υπό κριτικό έλεγχο, προκειμένου να εξετάσουμε τις προκαταβολικές της τοποθετήσεις. Μ᾽ άλλα λόγια, προκειμένου να φέρουμε στο φως, από τη σκοπιά της εξωτερικής οπτικής γωνίας που προσφέρει η Κίνα, τις μεροληψίες της δικής μας σκέψης, τις αφανείς ή άρρητες επιλογές της διανοητικής μας συγκρότησης, οι οποίες καθοδήγησαν το ευρωπαϊκό πνεύμα, αλλά που, γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το ευρωπαϊκό πνεύμα δεν είναι σε θέση να διερευνήσει. Δεν υπάρχει μονάχα αυτό που σκέφτομαι. Υπάρχει και αυτό πάνω στη βάση του οποίου σκέφτομαι και που, ως εκ τούτου, δεν το σκέφτομαι. Η Κίνα μάς παρέχει κατ’ αυτό τον τρόπο μια εξωτερική προοπτική, η οποία μας επιτρέπει να αντιληφθούμε εκείνο που η σκέψη μας δεν το σκέφτεται. Να επανέλθουμε σε αυτό που κουβαλάμε μέσα μας σαν κάτι το αυτονόητο και το οποίο, αφότου επανανακαλυφθεί χάρη στην εξωτερική προοπτική που μας προσφέρει η Κίνα, εμφανίζεται εκ νέου ως κάτι το εντυπωσιακό, το άξιο θαυμασμού, ως κάτι που δίνει τροφή στη σκέψη. Ελπίζω να έχει πλέον καταστεί σαφές ότι δεν ταξιδεύω στην Κίνα επειδή μ᾽ εντυπωσιάζουν οι μεγάλες αποστάσεις ή επειδή με συγκινεί ο εξωτισμός. Καταφεύγω σ’ αυτήν επειδή μας παρέχει τη δυνατότητα να διαφωτίσουμε αλλά και να διαταράξουμε τις συνήθειες της σκέψης μας: να ανοιχτούμε σε νέες πνευματικές δυνατότητες και, συνεπώς, να προσφέρουμε στη φιλοσοφία ένα νέο εφαλτήριο.

François Jullien / Φρανσουά Ζυλλιέν, Εγκώμιο της απραξίας / Η αποτελεσματικότητα στην κινεζική σκέψη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2012

 

Περισσότερα: https://www.cup.gr/book/egkomio-tis-apraxias/

https://francoisjullien.hypotheses.org/