Μυρσίνη Ζορμπά - Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών

Ήμασταν άθεοι, δηλαδή χωρίς παρηγοριά. Ήμασταν φτωχοί, δηλαδή χωρίς ελπίδα. Ανήκαμε στην εργατική τάξη, κι ήμασταν στο έλεος του αφεντικού και της ανεργίας. Νιώθαμε την αδικία, ήμασταν αριστεροί, ασυμβίβαστοι, ο πατέρας δεν υπέγραφε. Ήμασταν αγράμματοι, με μόνο εφόδιο το δημοτικό· βρόμικοι, δεν είχαμε μπάνιο· κακοντυμένοι, στους παγερούς χειμώνες χωρίς ζεστό παλτό, παπούτσια, κουβέρτες, σόμπα. Ονειρευόμασταν τον σοσιαλισμό όπως οι χριστιανοί τον παράδεισο. Ευχόμασταν, μάταια, να μας χαμογελάσει η τύχη. Αποστρέφαμε το πρόσωπο από τους πρόσφυγες του κοντινού συνοικισμού, γιατί ήταν το διπλανό κατώφλι όπου μπορεί να κατρακυλούσαμε. Και, στη μετεμφυλιακή εποχή που ζούσαμε, φυσούσε ένας παγωμένος βοριάς. Ντρεπόμασταν που δεν είχαμε να πληρώσουμε το νοίκι, που σηκωνόμασταν από το τραπέζι μισοπεινασμένοι, που ψωνίζαμε με τεφτέρι από τον μπακάλη, που τα καλά μας ήταν φθαρμένα και παράταιρα, που περιμέναμε το δέμα από την Αμερική, το δώρο των Χριστουγέννων, για το μοναδικό καινούργιο ζευγάρι παπούτσια της χρονιάς. Τρέμαμε την έξωση, το κομμένο ρεύμα, τον χαφιέ, την κακιά κουβέντα, τον κακό βαθμό. Κάναμε όνειρα που διακόπτονταν από εφιάλτες, την αναπάντεχη αναποδιά, την αρρώστια, το ατύχημα... Αυτή ήταν η αρχή της ζωής μου. Με δυο γονείς που σαν κλαράκια στον άνεμο στήριζαν το παιδί τους να μεγαλώσει, με ανομολόγητη τη δειλή ελπίδα ν' ανθίσει. Χρειάστηκε χρόνος, αντοχή, πόνος, πείσμα και τρυφερότητα. Χρειάστηκε να αλλάξουν και οι εποχές, το κλίμα της χώρας, να μαλακώσει το έδαφος, για να τολμήσουμε να κοιτάξουμε κι εμείς τον ήλιο.

Μυρσίνη Ζορμπά, Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών, εισαγωγή-επιμέλεια: Αντώνης Λιάκος, εκδ. Πόλις, 2023 

Η Μυρσίνη Ζορμπά μιλά για τη ζωή της, μετά την προαναγγελία του επικείμενου τέλους της. Ξετυλίγεται, έτσι, η αυτοεξιστόρηση της ζωής μιας γυναίκας που γεννήθηκε σε μια λαϊκή συνοικία της Αθήνας του Εμφυλίου και έζησε δραστήρια, στην εφηβεία και τα νεανικά της χρόνια, τη Δικτατορία και τη Μεταπολίτευση· τα χρόνια της ωριμότητάς της περιλάμβαναν την εποχή της Αλλαγής και του Εκσυγχρονισμού, και η μετάβαση στη ζώνη του λυκόφωτος έγινε στη μακρά περίοδο της κρίσης. Το παρόν βιβλίο μπορεί να διαβαστεί και ως αυτοπροσωπογραφία μιας γενιάς που έζησε στην εποχή των συλλογικών προσδοκιών, η οποία μας φαίνεται πολύ μακρινή τώρα.
Παράλληλα με την εξιστόρηση του βίου της και με τη συνειδητοποίηση της υπό προθεσμία ζωής, η συγγραφέας άρχισε να κρατά, με εξαιρετική ψυχραιμία και διαύγεια, ημερολόγιο του τέλους της. Ακόμα και όταν έφθιναν οι δυνάμεις της, επέμενε να καταγράφει τις σκέψεις της, υπαγορεύοντάς τες στο μαγνητόφωνο που είχε δίπλα της· έως το ύστατο κείμενό της, όπου αντικρίζει κατάματα την ανυπαρξία.
Αν έχει μια σπάνια ιδιαιτερότητα αυτή η συγκεκριμένη αφήγηση ζωής, συμπεριλαμβανομένου του ημερολογίου, είναι ότι ξεκινάει από τη γέννηση και φτάνει ώς τον θάνατο. Ανατομία και συνολικός αναστοχασμός του κύκλου της ζωής.