Μαρία Λαμπαδαρίδου - Πόθου ~ Ονειροπολώ σημαίνει ξαναζώ τον βιωμένο μου χρόνο...

                                                                                             

Οι χώροι όπου ζήσαμε την πρώτη μας μοναξιά, οι χώροι όπου ονειρευτήκαμε, λέει ο Ρίλκε, δένονται παράφορα με τον χρόνο της ωριμότητας. Και σίγουρα η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι και η πρώτη γόνιμη μοναξιά του παιδιού, που τη βιώνει μέσα σε μια προσωπική ελευθερία, αυτή που θα το οδηγήσει σε μια ανώτερη ελευθερία του προσώπου.
 Η ανάγνωση των κλασικών είναι ένα ταξίδι στις ρίζες, γράφει ο Ουμπέρτο Έκο. Όπως επιστρέφουμε στη γενέθλια γη, να προσκυνήσουμε το χώμα που μας γέννησε, επιστρέφουμε, μ' ένα βιβλίο, στις θησαυρισμένες αξίες του πνεύματος, να γνωρίσουμε τις διαδρομές της ύπαρξής μας. Γιατί μέσα στη μεγάλη λογοτεχνία, παγκόσμια και ελληνική, είμαστε εμείς, η περιπέτεια της ψυχής μας, πριν από εμάς.
[...] το παιδί, για να μαγευτεί από τη γνώση, είναι απαραίτητο η γνώση αυτή να έχει μέσα της ποίηση και ομορφιά. Στοιχεία που δημιουργούν τη συγκίνηση. Μόνον ό,τι μας συγκίνησε το διασώζει ο χρόνος στην ψυχή μας.
[...] Πιστεύω πως, πέρα από την αισθητική, την ηθική, την πνευματική αξία του βιβλίου, πέρα από τα πρότυπα που μπορεί να δημιουργήσει στην παιδική ψυχή, από το θησαύρισμα των γνώσεων και την ωρίμανση της κρίσης του, προσωπικά δίνω μεγαλύτερη σημασία στο γεγονός πως το παιδί διαβάζει ένα βιβλίο ονειρευόμενο.
 Για δυο λόγους.
 Πρώτον, γιατί λυτρώνεται, με την έννοια, απελευθερώνεται από τη γεμάτη καταπιέσεις πραγματικότητα.Και δεύτερον, γιατί δημιουργεί μέσα του μια ποιητική αντήχηση, μια ευτυχία του χώρου, που θα το ακολουθεί σε όλη την ηλικία της ωριμότητας.
 Ο σπουδαίος Γάλλος φιλόσοφος Γκαστόν Μπασλάρ χαρακτηρίζει την παιδική ηλικία σαν μια χώρα αμετακίνητη, χωρίς διάρκεια, μια αφηρημένη έκταση, γεμάτη αντηχήσεις.
[...] Λοιπόν κατά τον Μπασλάρ, ονειροπολώ σημαίνει ξαναζώ τον βιωμένο μου χρόνο. Ξαναζώ τις στιγμές του ευτυχισμένου χώρου. Και ευτυχισμένος χώρος είναι η παιδική ηλικία, όσο τραυματικά και αν είναι τα βιώματα που κουβαλά μέσα της.
 Γιατί, η παιδική ηλικία είναι σαν την ποίηση.
 Η ποίηση έχει μια ευτυχία μέσα της, ακόμα κι όταν μιλά για οδυνηρά πράγματα. Μια υπέρβαση.
[...] Τα όνειρα της ωριμότητας είναι σχεδόν πάντα καταπιεσμένα από τον εμπειρικό χρόνο. Κι αυτό σημαίνει, είναι ελεγχόμενα από τη λογική της πραγματικότητας.
 Όμως το παιδί μπορεί να βιώνει τη μοναχική του ώρα, να βιώνει τον κόσμο του μέσα από μια σιωπή δική του, να τον ανιχνεύει, να τον αποκαλύπτει, αφού από τη φύση του βρίσκεται σε μια σχέση αγνωσίας με τον κόσμο.
 Και για το σκοπό αυτό διαθέτει τη δύναμη της φαντασίας του. Και σίγουρα η φαντασία είναι πιο δυνατή από την πραγματικότητα. Γι' αυτό και όσο τραυματικά και αν ζει ένα παιδί, έχει τη δύναμη να υπερβαίνει τα τραύματα. Να δημιουργεί τη μαγεία του μη πραγματικού, με άλλα λόγια την ευτυχία του παραδείσου. Γι' αυτό και η παιδική ηλικία χαρακτηρίστηκε ως ο χαμένος παράδεισος του ανθρώπου. Όσο τραυματική και αν ήταν.
 Και στο σημείο αυτό, το βιβλίο θα παίξει τον πρωτεύοντα ρόλο.
 Γιατί το παιδί βρίσκεται συνεχώς σε μια κατάσταση ποίησης. Ποίηση δεν είναι η ποιητική εικόνα. Είναι η ενέργεια της εικόνας. Οι αντηχήσεις που ξυπνά μέσα μας η ενεργοποιημένη εικόνα.
[...] Όταν το παιδί διαβάζει ένα βιβλίο, λειτουργεί μέσα σε μιαν απόλυτα προσωπική του ελευθερία, αφού είναι εκείνο μονάχο που βιώνει, με τη δική του αισθαντικότητα, τους φανταστικούς κόσμους του.
 Το παιδί δεν μπορεί να αντέξει πολλή πραγματικότητα.
[...] Δεν την καταλαβαίνει. Δεν καταλαβαίνω σημαίνει είμαι μονάχος. Εκεί ζει τη δική του μοναξιά της ηλικίας του, που είναι μια μοναξιά της αγνωσίας του κόσμου. Γιατί είναι επώδυνη η προσπάθεια του παιδιού να κατακτήσει γνωστικά τον κόσμο.
 Γράφει ο Κίρκεγκααρ: Αυτό είναι το βαθύ μυστήριο της αθωότητας: ότι είναι ταυτόχρονα και αγωνία. Και εδώ η αθωότητα είναι η αγνωσία του κόσμου.
 Κι αφού λοιπόν η λογική της πραγματικότητας τού είναι ανέφικτη και γι' αυτό επώδυνη, επιζητά ν' αποδράσει. Να καταφύγει στο μη πραγματικό.
[...] Γιατί είναι σίγουρο πως, για το παιδί, τίποτα δεν έχει τόση γοητεία όση το μη πραγματικό. Το φαντασιακό. Αφού είναι πιο κοντά στη φύση του. Εκεί ο χρόνος γίνεται ελαστικός. Γίνεται η αφηρημένη έκταση, όπως την είπαμε. Και το παιδί λειτουργεί ελεύθερο και μονάχο του. Και αν πάμε πιο πέρα, μόνο η φαντασία έχει τόσο απόλυτα την ουσία και την έκταση του αιώνιου, όπως την χαρακτήρισε ο Γιούνγκ: Μόνο η παιδική ηλικία μπορεί να χωρέσει το αιώνιο.
[...] το παιδί, διαβάζοντας ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο, ονειροπολεί.
[...] Και να προσθέσω, εξίσου σημαντικό θεωρώ και το γεγονός ότι, διαβάζοντας ένα βιβλίο, το παιδί θα στοχαστεί.Και σίγουρα ο στοχασμός είναι διαφορετκός από την ονειροπόληση.
 Ο στοχασμός είναι η αρχή της πρωτοπορίας.
[...] Ας θυμηθούμε πως όλη η ζωή μας της ωριμότητας είναι μια αναφορά σε αυτό που ζήσαμε στην παιδική μας ηλικία.
Μια αναγωγή σε αυτό που δεν μπορέσαμε να ζήσουμε μα που το φανταστήκαμε, το ονειρευτήκαμε, κι έτσι μοιάζει αληθινό.



(Ομιλία στη διημερίδα που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για την ίδρυση των σχολικών βιβλιοθηκών. Η ομιλία είχε τίτλο: "Δεν καταλαβαίνω σημαίνει είμαι μονάχος"
Ιανουάριος 2000)


Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου, 2012, "Τα θαύματα θυμώνουν όταν δεν τα πιστεύεις και άλλες ιστορίες", εκδ. ΓΚΟΒΟΣΤΗ