Κωστής Παπαγιώργης ~ Υπεραστικά
Τηλεοπτικά ήθη (28-4-1996)
Είναι μήπως τυχαίο ότι οι μισθωτοί ρήτορες πάσχουν από τη νόσο της μεγαλοστομίας; Η επίκληση αρχών, επειδή ανακαλεί «μεγάλα» πράγματα εκφράζεται και με «μεγάλα» λόγια.
Οπότε η νευματολογία του ρήτορα είναι επιβεβλημένη: οργή ανθρώπου που τον πνίγει το δίκιο του, χειρονομίες αρεστές στο πλήθος, κροτάλισμα φωνής που δηλώνει πειστικά ότι τα πράγματα έφτασαν στο μη περαιτέρω.
Σύστοιχα, αλλά όχι και πανομοιότυπα, όταν απομακρυνθούμε από τον χώρο της πολιτικής και του εν γένει κοινωνικού σωφρονισμού, η επίκληση αρχών μετατρέπεται ανεπαίσθητα σε καταφυγή στη βαθύτητα. Πιθανώς, αυτό είναι το πιο «πιασάδικο» επιχείρημα. Όταν όλα δαπανώνται για το άμεσο, για το ευρέως αναλώσιμο και το λαϊκό, η κουτοπονηριά του εκτεθέντος και μη ιαθέντος δεν έχει άλλη λύση: κατασκηνώνει σε ένα «μέσα» που διαφημίζεται ως εξ ορισμού αλώβητο. Το «μέσα» μου, η «ψυχούλα» μου, το «μεράκι» μου κ.λπ.
«Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που ξεπουπουλιάζονται τόσο αναίσχυντα να επικαλούνται αξίες και αρχές;» αναρωτιέται ο άπραγος - και ποτέ αθώος - τηλεθεατής.
Η απάντηση είναι αποστομωτική. Κάθε φορά που ένας άνθρωπος δεν μπορεί να προβάλει τον εαυτό του σαν παράδειγμα, η μόνη λύση είναι η παραπειστική ρητορική. Άραγε, γιατί ο «ήρωας», ο «τίμιος», ο «γενναίος» εμφανίζονται εκ παραδόσεως σιωπηλοί; Όταν μιλούν οι πράξεις σου, δεν μένουν λόγια για σένα. Αντίθετα, όταν πρέπει να μιλάς διαρκώς, είναι γιατί οι ίδιες οι πράξεις σου σε κατηγορούν.
Σε μια κοινωνία που οι γενιές των «σιωπηλών» αποδεκατίστηκαν και οι στρατιές των αυτοσχέδιων ρητόρων πληθύνονται επικίνδυνα, ο πολίτης χρειάζεται εντατικά μαθήματα στο φροντιστήριο της πονηριάς για να αντεπεξέλθει. Κάθε φορά που κάποιος βάζει το χέρι στην καρδιά - η «καρδιά» δεν είναι εκεί. Κάθε φορά που κάποιος παίζει τη φάρσα της ειλικρίνειας - η «ειλικρίνεια» απουσιάζει.
Και, βέβαια, ο περίφημος για την ανωνυμία του τηλεθεατής δεν είναι αθώο θύμα. Εφ' όσον όλα προσαρμόζονται στη δική του νοημοσύνη και αποσκοπούν μανιωδώς να κολακεύσουν τις δικές του συνήθειες, πώς είναι δυνατόν να μη μοιράζεται κι αυτός την ευθύνη και την ενοχή; Η αλήθεια είναι ότι ούτε την ουρά του δεν μπορεί να βγάλει απέξω - εκτός πια κι αν είναι κομμένη.
Στα "Υπεραστικά" συμπεριλαμβάνονται τα κείμενα που δημοσίευσε ο Κωστής Παπαγιώργης στην ομώνυμη στήλη του, την περίοδο 1995-1997, στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Αν» της Απογευματινής και στο πολιτιστικό ένθετο «Artion» της ίδιας εφημερίδας. Πρόκειται για κείμενα που ξεπερνούν την εποχή τους, καθώς τα μικρά και μεγάλα γεγονότα της λειτουργούν ως ερεθίσματα, αφορμές ή και προφάσεις, για να ξετυλίξουν την οξεία κριτική σκέψη ενός σπουδαίου σχοχαστή.
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σύστοιχα, αλλά όχι και πανομοιότυπα, όταν απομακρυνθούμε από τον χώρο της πολιτικής και του εν γένει κοινωνικού σωφρονισμού, η επίκληση αρχών μετατρέπεται ανεπαίσθητα σε καταφυγή στη βαθύτητα. Πιθανώς, αυτό είναι το πιο «πιασάδικο» επιχείρημα. Όταν όλα δαπανώνται για το άμεσο, για το ευρέως αναλώσιμο και το λαϊκό, η κουτοπονηριά του εκτεθέντος και μη ιαθέντος δεν έχει άλλη λύση: κατασκηνώνει σε ένα «μέσα» που διαφημίζεται ως εξ ορισμού αλώβητο. Το «μέσα» μου, η «ψυχούλα» μου, το «μεράκι» μου κ.λπ.
«Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που ξεπουπουλιάζονται τόσο αναίσχυντα να επικαλούνται αξίες και αρχές;» αναρωτιέται ο άπραγος - και ποτέ αθώος - τηλεθεατής.
Η απάντηση είναι αποστομωτική. Κάθε φορά που ένας άνθρωπος δεν μπορεί να προβάλει τον εαυτό του σαν παράδειγμα, η μόνη λύση είναι η παραπειστική ρητορική. Άραγε, γιατί ο «ήρωας», ο «τίμιος», ο «γενναίος» εμφανίζονται εκ παραδόσεως σιωπηλοί; Όταν μιλούν οι πράξεις σου, δεν μένουν λόγια για σένα. Αντίθετα, όταν πρέπει να μιλάς διαρκώς, είναι γιατί οι ίδιες οι πράξεις σου σε κατηγορούν.
Σε μια κοινωνία που οι γενιές των «σιωπηλών» αποδεκατίστηκαν και οι στρατιές των αυτοσχέδιων ρητόρων πληθύνονται επικίνδυνα, ο πολίτης χρειάζεται εντατικά μαθήματα στο φροντιστήριο της πονηριάς για να αντεπεξέλθει. Κάθε φορά που κάποιος βάζει το χέρι στην καρδιά - η «καρδιά» δεν είναι εκεί. Κάθε φορά που κάποιος παίζει τη φάρσα της ειλικρίνειας - η «ειλικρίνεια» απουσιάζει.
Και, βέβαια, ο περίφημος για την ανωνυμία του τηλεθεατής δεν είναι αθώο θύμα. Εφ' όσον όλα προσαρμόζονται στη δική του νοημοσύνη και αποσκοπούν μανιωδώς να κολακεύσουν τις δικές του συνήθειες, πώς είναι δυνατόν να μη μοιράζεται κι αυτός την ευθύνη και την ενοχή; Η αλήθεια είναι ότι ούτε την ουρά του δεν μπορεί να βγάλει απέξω - εκτός πια κι αν είναι κομμένη.
Στα "Υπεραστικά" συμπεριλαμβάνονται τα κείμενα που δημοσίευσε ο Κωστής Παπαγιώργης στην ομώνυμη στήλη του, την περίοδο 1995-1997, στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Αν» της Απογευματινής και στο πολιτιστικό ένθετο «Artion» της ίδιας εφημερίδας. Πρόκειται για κείμενα που ξεπερνούν την εποχή τους, καθώς τα μικρά και μεγάλα γεγονότα της λειτουργούν ως ερεθίσματα, αφορμές ή και προφάσεις, για να ξετυλίξουν την οξεία κριτική σκέψη ενός σπουδαίου σχοχαστή.
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου